تنبیه به روش غیر مستقیم

روش های کاهش یا حذف رفتارهای نامطلوب در دانش آموزان (1  

کاهش وحذف رفتار و اخلاق ناپسند دانش آموزان ، از جمله وظایف مهم معلمان و مدیران مدرسه به حساب می آید .  

مسائل انضباطی دانش آموزان در کلاس درس و محیط آموزشگاه ، از جمله مسائلی هستند که برای مسئولان آموزشگاه نگرانی های عمده ای ایجاد می کند و وقت زیادی از آنان را به خود اختصاص می دهد .

 بعضی اوقات مسائل انضباطی به درجه ای از شدت و وخامت می رسند که بخش اعظم اوقات آموزشی معلمان ، صرف حل و فصل آنها می شود .

برآنیم تا در طی دو مقاله ، روشهای تغییر رفتار دانش آموزان را مورد بررسی قرار دهیم .

به طور کلی رفتارهای نامطلوب دانش آموزان را از دو راه می توان کاهش داد :

1- جانشین ساختن رفتارهای مطلوب به جای رفتارهای نامطلوب و کاهش دادن غیرمستقیم آن رفتارها ؛ که به این روشها ، فنون مثبت کاهش رفتار می گویند.

2- کاهش دادن مستقیم رفتارهای نامطلوب؛که این روشها را فنون منفی کاهش رفتار می نامند .

در این مقاله ، روش های غیر مستقیم را مورد بررسی قرار می دهیم و در مقاله ی بعد ، به توضیح روش های مستقیم کاهش رفتار، مثل جریمه و محرومیت و تنبیه و مضرات آن می پردازیم.

حال به ذکر روش های غیرمستقیم کاهش رفتار دانش آموزان می پردازیم :

حرف بزن ، ولی کمتر!

برخی از رفتارها اگر به ندرت از فرد سربزند ، جای نگرانی نیست ؛ ولی اگر به میزان بیش از حد انجام گیرد ، نامطلوب و مضر است . دانش آموزی که با سرعت خیلی زیاد تکالیفش را انجام می دهد و در نتیجه آنها را بدخط و ناخوانا می نویسد ، باید وادار شود که آهسته و خوش خط تکالیفش بنویسد . یا دانش آموزی که در بحث کلاسی پرحرفی می کند و فرصت صحبت کردن را از دیگران می گیرد ، باید کمتر حرف بزند تا دیگران هم در بحث شرکت کنند .  در این صورت ، معلم باید با دانش آموز قرار بگذارد که در هر پنج دقیقه ، یک دقیقه اجازه ی صحبت خواهد داشت . البته معلم باید مواظب باشد که آن حق یک دقیقه ای به هیچ وجه ضایع نگردد ؛ تا او به کلی از صحبت و مشارکت در کلاس دلسرد نشود .

روش های دیگری هم وجود دارد که مستقیما از طریق اعمال شیوه های کم و بیش آزارنده به طور مستقیم موجب کاهش رفتارهای بد دانش آموزان می گردد . به عقیده ی روانشناسان روش های مستقیم مثل تنبیه ، پیامد های نامطلوبی به دنبال دارد که پاک کردن آن پیامدها ، خود احتیاج به مراقبت های خاصی دارد

همه ی کارهایت خوب است به جز ، ...

روش غیر مستقیم دیگری که می خواهیم مورد بررسی قرار دهیم ، این است که : مثلا می خواهیم رفتار نامطلوب دانش آموزی که در کلاس ، اکثر وقتش را خارج از صندلی خود و به بازیگوشی و صحبت با این و آن می گذراند را اصلاح کنیم .

 برای این منظور باید همه ی رفتارهای خوب او را از جمله گوش دادن به حرف های معلم ، سوال کردن از معلم ، نوشتن مطالب درسی و رسم نقاشی را مورد تشویق قرار داد و هنگامی که از صندلی خود بلند می شود این کار او را مورد بی توجهی قرار دهیم .

اگر بازیگوشی نکنی ، ...

این روش تا حدی شبیه روش قبل است با این تفاوت که در روش قبل ، هرگونه رفتار به جز رفتار بد دانش آموز مورد تشویق قرار می گرفت .اما در این روش ، تنها رفتاری مغایر با رفتار بد او را مورد تشویق قرار می دهیم . مثلا : دانش آموزی را در نظر بگیرید که در کلاس درس،  مزاحم هم کلاسی هایش می شود و کمتر به درس و کار خود می رسد . می خواهیم با این روش رفتار او را اصلاح کنیم . برای این منظور ، هر وقت که این دانش آموز آرام بر روی صندلی خود بنشیند و کاری به کار دانش آموزان دیگر نداشته باشد او را تشویق نمائیم . این روش سبب افزایش رفتار خوب در دانش آموز و کم شدن مزاحمت های او برای دانش آموزان دیگر خواهد شد .

به عنوان مثالی دیگر از کاربرد این روش اگر بخواهیم کودک گوشه گیر را وادار کنیم که از این رفتار خود دست بکشد و با دانش آموزان به فعالیت بپردازد ، باید هرگونه کوشش او را در جهت فعالیت گروهی و آمیزش با سایر کودکان تقویت نمائیم .

این سه روش ، به طور غیر مستقیم رفتارهای نامطلوب دانش آموزان را کاهش می داد . روش های دیگری هم وجود دارد که مستقیما از طریق اعمال شیوه های کم و بیش آزارنده به طور مستقیم موجب کاهش رفتارهای بد دانش آموزان می گردد .

توصیه ی روان شناسان ، روش هایی است که در این مقاله ذکر شد . به عقیده ی آنان ، روش های مستقیم مثل تنبیه ، پیامد های نامطلوبی به دنبال دارد که پاک کردن آن پیامدها ، خود احتیاج به مراقبت های خاصی دارد .

باور روان شناسان بر این است که اگر بتوان از روش های غیر مستقیم کاهش رفتار استفاده کرد ، بهتر آن است که  از روش های مستقیم دوری گزید .

با این حال ممکن است مواردی پیش آید که مجبور به استفاده از روش های تنبیهی باشیم ، بدین منظور در مقاله ی بعد به ذکر این روش ها خواهیم پرداخت .